زنجیره تامین (SCM) چیست | گام‌های اصلی مدیریت زنجیره تامین
در عصر حاضر، نیاز سازمان‌ها و صنایع مختلف به سیستم زنجیره تامین یا Supply chain افزایش یافته است. از این رو مدیریت زنجیره تامین (Supply chain management) روبه رشد و توسعه است. به طور کلی سامانه زنجیره تامین، کلیه فعالیت‌هایی است که برای ارائه خدمات یا کالاها به مصرف‌کنندگان صورت می‌گیرد. مدیریت زنجیره تامین از طریق لجستیک، وظیفه بسیار مهمی را در حمل‌ونقل مواد اولیه سازمان‌ها و کالاهای خروجی آنها بر عهده دارد. به بیان ساده می‌توان گفت که اثربخشی و کارایی هر سازمانی نتیجه عملکرد صحیح سامانه زنجیره تامین و ساختار آن است. از طرفی هدف نهایی سیستم مدیریت زنجیره تامین (SCM) رقابت‌پذیری با سایر رقبا است. با گسترش کسب و کارهای آزاد و رشد بازارهای جهانی، تنها راه بقای سازمان‌ها افزایش رقابت‌پذیری و به‌کارگیری استراتژی‌های منحصربه‌فرد است. مدیریت زنجیره تامین بر تمام مراحل تولید محصول تا هنگام رسیدن به دست مصرف‌کنندگان نظارت دارد، به همین سبب استفاده از زنجیره تامین در پیشرفت سازمان‌ها بسیار موثر و مفید خواهد بود. امروزه استفاده از زنجیره تامین برای افزایش سوددهی، بهبود عملکرد سازمان و کسب رضایت مشتری مکمل هر کسب‌وکاری محسوب می‌شود؛ بنابراین تا پایان این مقاله با ماهمراه باشید تا درباره زنجیره تامین اطلاعات بیشتری کسب کنید.
امروزه بدون استفاده از سامانه زنجیره تامین توسط سازمان‌های مختلف، امکان پیشرفت و انجام دقیق امور برای آنها وجود نخواهد داشت؛ لذا ما در این مقاله قصد داریم درباره مدیریت زنجیره تامین و گام‌های اصلی آن مطالبی را خدمت شما عزیزان ارائه دهیم تا از مزایای SCM مطلع شوید و سازمان خود را با این سیستم بسیار موثر به خوبی اداره کنید.
زنجیره تامین چیست و چرا اهمیت دارد؟
زنجیره تامین یا همان Supply chain به شبکه‌ای از شرکت‌ها، فروشندگان و کارکنانی گفته می‌شود که حرفه اصلی آنها تامین مواد اولیه، تولید، ارسال و همچنین تحویل کالا به مصرف‌کنندگان است. در واقع زنجیره تامین نوعی زیرساخت است که تمام منابع انسانی، سازمانی، فعالیت‌ها، تکنولوژی‌ها و داده‌ها را در بر می‌گیرد و در نهایت محصولات و خدمات را به دست مصرف‌کنندگان می‌رساند.
فعالیت‌های زنجیره تامین از این رو حائز اهمیت است که می‌تواند موجب بهبود خدمات به مصرف‌کنندگان شود. هنگامی که با مدیریت صحیح زنجیره تامین محصولات مورد نظر در مکان درست و زمان تعیین شده به دست مشتریان می‌رسد، می‌تواند موجب افزایش سطح رضایت آنها شود. از طرفی افزایش رضایت مشتری موجب اطمینان و وفاداری آنان خواهد شد.
یکی دیگر از دلایلی که اهمیت زنجیره تامین را بیشتر می‌کند، کاهش هزینه‌های سازمان است. فعالیت‌های Supply chain می‌تواند موجب کاهش هزینه خرید مواد اولیه، ساخت، توزیع، تحویل کالا و در نهایت تمام زنجیره تامین شود. صرفه‌جویی در میزان هزینه‌ها منجر به افزایش گردش پول و بهبود وضعیت مالی سازمان می‌شود که سر انجام افزایش سود مجموعه را به دنبال دارد.
از دیگر دلایل اهمیت زنجیره تامین، بهبود مراقبت‌های بهداشتی، تامین آب، غذا، دارو، تامین برق و همچنین تامین انرژی لازم برای گرما، نور، تهویه هوا و… است.
SCM با بهبود اشتغال‌زایی، کیفیت زندگی مردم را افزایش می‌دهد و همچنین زمینه را برای استانداردهای زندگی و رشد اقتصادی جامعه بهبود می‌بخشد.
مدیریت زنجیره تامین
مدیریت زنجیره تامین یا به عبارتی Supply chain management به فرآیند نظارت و کنترل بر تبدیل مواد اولیه به محصول نهایی مد نظر گفته می‌شود و شبکه‌ای از کمپانی‌ها و همچنین تامین‌کنندگان را در بر می‌گیرد. در واقع مدیریت زنجیره تامین (SCM) در جریان ساخت، توزیع و تحویل خدمات یا کالاها وظیفه بسیار مهمی دارد و با نظارت و کنترل بر این امور می‌تواند موجب افزایش عملکرد سازمان و رضایت مشتریان شود. بنابراین به طور کلی به یکپارچه‌سازی تمام فرایندهای کسب‌وکار، مدیریت زنجیره تامین می‌گویند.
عوامل موثر بر زنجیره تامین چیست؟
عوامل زیادی وجود دارند که بر زنجیره تامین و موفقیت آن اثر‌گذار هستند. در مطالب زیر به برخی از این عوامل اشاره خواهیم کرد:
- حمایت مالی از زنجیره تامین که موجب تامین مواد اولیه و تبدیل آن به محصول مدنظر می‌شود و در نهایت به دست مشتریان می‌رسد.
- جمع آوری اطلاعات صحیح جهت برنامه‌ریزی برای سازمان
- به کارگیری افراد متخصص و حرفه‌ای در این حوزه
- تطبیق برنامه‌ها با خواسته‌ها و نیازهای مشتریان
- تجزیه‌وتحلیل صحیح داده‌ها جهت تصمیم‌گیری درست و درک خواسته‌ی متقاضیان
- آموزش مدیران و پرسنل به منظور عملکرد صحیح و مناسب در جهت پیشبرد اهداف سازمان
- حمایت روانی از کارکنان و پرسنل زنجیره تامین
فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین
- یکی از فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین تطبیق تجهیزات و منابع مدیریتی بر طبق نیاز و خواسته مشتریان است. تقسیم‌بندی مصرف‌کنندگان به گروه‌های مختلف و تطبیق تجهیزات با نیازهای آنها می‌تواند موجب افزایش حجم فروش و همچنین افزایش نرخ سود سازمان شود.
- یکی دیگر از فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین که باید به آن توجه داشت، تنظیم و طراحی شبکه لجستیک است. شبکه لجستیک سازمان بایستی با کارکرد‌ها و ویژگی‌های هر قسمت از زنجیره تامین متناسب باشد.
- استاندارد‌سازی خدمات و محصولات و همچنین تفکیک آنها طبق درخواست مشتریان، یکی از فرایندهایی است که موجب کاهش هزینه‌های زیرساختی و هزینه‌های تولید می‌شود.
- یکی دیگر از فرایندهای اصلی که می‌تواند بر عملکرد زنجیره تامین بسیار موثر واقع شود، برون‌سپاری استراتژیک وظایف است. در واقع در این روش بعضی از وظایف سازمان به قسمت‌های بیرونی سازمان و موسسه‌های تابع واگذار می‌شود. این فرآیند موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های سازمان خواهد شد.
- در مجموع می‌توان گفت مدیریت اطلاعات، مدیریت لجستیک، مدیریت روابط، برنامه‌ریزی، ساخت، توسعه و ارسال از فرآیندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین به شمار می‌آیند.
گام‌های اصلی مدیریت زنجیره تامین
- برنامه‌ریزی: یکی از گام‌های اصلی در مدیریت زنجیره تامین، مدیریت و برنامه‌ریزی درباره منابع و مواد اولیه مورد نیاز سازمان به منظور تامین نیاز مشتریان است. در فرآیند برنامه‌ریزی، معیارهای زنجیره تامین مشخص می‌شوند که در نهایت منجر به طراحی سیستم زنجیره تامین کارآمد خواهند شد.
- تامین منابع مناسب: مدیریت زنجیره تامین وظیفه دارد که تامین‌کنندگان مناسب را جهت تامین مواد خام سازمان انتخاب کند و بر روابط بین تامین‌کنندگان و سازمان نظارت کافی داشته باشد. فعالیت‌هایی که با انتخاب تامین‌کننده مناسب صورت می‌گیرد، شامل: مدیریت موجودی محصول، سفارش و تحویل کالا و همچنین تایید مجوز برای تامین‌کنندگان است.
- تولید: مدیران زنجیره تامین تمام فعالیت‌های مربوط به پذیرش مواد خام، آزمایش کیفیت، تولید کالا، بسته، بندی، توزیع و تحویل محصولات را در نظر می‌گیرند.
- توزیع کالا: منظور از توزیع کالا همان لجستیک است که شامل: سفارش‌گیری از مشتریان و هماهنگی با آنها، تعیین زمان تحویل محصول، ارسال کالا و دریافت صورتحساب و پرداختی‌ها می‌شود؛ در نتیجه اساسی‌ترین و مهم‌ترین ابزار در این قسمت، وجود وسایل نقلیه مناسب جهت ارسال سفارش مشتریان است.
- پشتیبانی: یکی از اقداماتی که در زنجیره مدیریت سازمان‌ها صورت می‌گیرد، دریافت کالاهای مرجوعی و محصولات معیوبی است که با نیاز و خواسته مشتریان تطابق ندارد. از این رو با ایجاد یک شبکه پاسخگویی توسط زنجیره تامین، نیاز مشتریان نیز برطرف می‌شود و این فرآیند موجب بهبود عملکرد سازمان خواهد شد.
- ارزیابی نهایی: گام نهایی و اساسی در Supply chain ارزیابی نهایی جهت اطمینان از تطبیق عملکرد سازمان و عملکرد زنجیره تامین با مقررات و دستورالعمل‌های از پیش تعیین شده سازمان است.
موانع پیاده‌سازی سیستم مدیریت زنجیره تامین
عوامل بسیار زیادی مانع توسعه و رشد مدیریت زنجیره تامین می‌شود که ما در این مقاله به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- زیرساخت‌های ضعیف و نامناسب حمل و نقل
- کمبود زیرساخت‌های مخابراتی
- کمبود انبارها
- کمبود وسایل حمل و نقل و همچنین وجود وسایل نقلیه فرسوده
- وجود مسیرهای نامناسب و شبکه جاده‌ای فرسوده
- وجود چالش‌ها و موانع اقتصادی
- شبکه راه آهن قدیمی
- کمبود شبکه راه آهن
- عدم وجود نیروی متخصص و ماهر در حوزه مدیریت زنجیره تامین (Supply chain management)
- عدم درک صحیح مدیران از اقتصاد رقابتی
- برنامه‌ریزی ضعیف و غیر واقع‌بینانه
- ضعف در ثبات اقتصادی
- ناکارآیی و ضعف نظام مالیاتی
- عدم اطلاعات کافی در بازار و بازارهای کوچک داخلی
- سیستم بانکی ناکارآمد
- حمایت‌های اقتصادی ناکافی دولت
- چالش‌های مدیریتی و نظارتی
- عدم انعطاف‌پذیری سازمان‌ها
- ناهماهنگی میان سازمانی و مدیریت بروکراتیک
- عدم اعتماد و اطمینان میان اجزای زنجیره تامین
- تعدد مرکز‌های تصمیم‌گیری جهت تولید و عرضه کالا
- عدم تمایل مدیران برای استفاده از سامانه زنجیره تامین و به کار بردن روش‌های قدیمی
- پیچیدگی‌های اتوماسیون سیستم زنجیره تامین
نرم‌افزار مدیریت زنجیره تامین SCM
استفاده از نرم‌افزار مدیریت زنجیره تامین (Supply chain management) به شما کمک می‌کند تا نظارت و کنترل قدرتمندی بر عملکرد سازمان خود داشته باشید. در حقیقت نرم‌افزار مدیریت زنجیره تامین بر روی جریان خدمات و کالاها متمرکز است. با استفاده از نرم‌افزار مدیریت زنجیره تامین می‌توانید موجب بهبود روند زنجیره مدیریت سازمان خود شوید، به گونه‌ای که به کمک سامانه زنجیره تامین می‌توانید موجودی‌های انبار سازمان خود را به سادگی مدیریت کنید و گزارش‌های دقیقی از مشخصه‌های محصولات موجود در سازمان را دریافت کنید. یکی از امکانات نرم‌افزار مدیریت زنجیره تامین، تعریف کدهای متفاوت برای هر نوع محصولی است. دیگر مزیت‌های نرم‌افزار مدیریت زنجیره تامین شامل موارد زیر هستند:
- دسترسی به گزارش دقیقی از تمامی ورودی‌ها و خروجی‌های انبار
- امکان برقراری ارتباط با بارکد خوان
- ثبت قراردادهای مالی منعقد شده
- ارائه صورت وضعیت قراردادها به صورت ریالی و تعدادی
- نظارت پرداخت به تامین‌کنندگان
- ارائه گزارش‌های تفصیلی از قراردادهای منعقد شده
- کنترل و نظارت بر عملکرد سازندگان
- گزارش هزینه‌های تولید
- گزارش‌های تجمیعی در خصوص ارسال کالا
- ارائه چک لیست ارزیابی تامین‌کنندگان
- ثبت اطلاعات مربوط به مشخصات کالا
- ثبت اطلاعات در خصوص خدمات ارائه شده
- ارائه مشخصات وسایل نقلیه، نیروی انسانی، کالاها، مشتری و…
- گزارش ارزیابی کیفی و کمی کالا
- برقراری ارتباط یکپارچه میان حواله‌های صادره و باسکول خروجی
- ارائه گزارش مغایرت حواله و باسکول خروجی
- صدور اسناد حسابداری
- امکان پخش لحظه‌ای
- امکان تبدیل آدرس به لوکیشن مشتریان
- ارائه مسیرهای پرترافیک
- امکان جایگذاری محصولات
- امکان اخذ مجوزهای لازم و انواع بیمه
- ارائه وضعیت کرایه حمل و نقل
- امکان ارسال بارنامه‌ها به شکل فایل
- کنترل و کاهش هزینه‌ها از طریق ارائه مسیرهای کوتاه و مناسب
- امکان ثبت سفارش و ثبت تمامی عملیات انجام شده
- انجام تمام امور مربوط به گمرک، حق‌العمل کار و ترخیص کالا
- برنامه‌ریزی جهت خرید و درخواست کالا
- امکان ردیابی کالاهای تولید شده
- امکان مدیریت کیفیت بسته‌بندی
سخن پایانی
مدیریت زنجیره تامین (Supply chain management) شامل تمام فعالیت‌هایی است که بر فرآیند ساخت مواد اولیه و تبدیل آنها به محصولات نهایی تمرکز دارد. همانطور که در مطالب بالا اشاره کردیم، هدف اصلی مدیریت زنجیره تامین بهبود عملکرد و افزایش کارایی سازمان است. به کمک اطلاعات صحیح و دقیقی که زنجیره تامین و نرم‌افزار آن در اختیار تامین‌کنندگان قرار می‌دهد به مدیران کمک می‌کند تا تمام تمرکز خود را روی خدمات قابل فروش بگذارند. در واقع زنجیره تامین موجب کاهش فعالیت‌ها و عملکردهای اضافی خرده فروشان و تولیدکنندگان می‌شود که در نهایت باعث کاهش هزینه‌های ساخت، توزیع، حمل‌ونقل و بیمه خواهد شد. با توجه به مطالب بالا در می‌یابیم که نقش اساسی مدیریت زنجیره تامین مدیریت موجودی، مدیریت کانال، مدیریت توزیع، مدیریت مالی، مدیریت پرداخت، مدیریت عملکرد زنجیره طبق قوانین و مقررات و همچنین مدیریت تامین‌کنندگان است. ما در این مقاله درباره زنجیره تامین یا به عبارتی Supply chain و عوامل موثر بر این زنجیره صحبت کردیم، همچنین به بررسی امکانات نرم‌افزار مدیریت زنجیره تامین پرداختیم تا مدیران با اطمینان بیشتری از این تکنولوژی جدید استفاده کنند. در پایان از همراهی شما متشکریم.